Kimyasal maddeler, atomların çeşitli şekillerde bir araya gelmesi ile oluşmaktadır. Bu bir araya gelmenin sonucunda farklı özellik ve işlevlerde sayısız madde ortaya çıkabilmektedir. Kimyada, atomların birleşerek oluşturduğu iki önemli yapı bileşik ve moleküldür. Genel olarak bileşikler ve moleküller birbirine karıştırılmaktadır. Oysa bu terimlerin ayrı tanımları ve kimyasal olarak bağlanma biçimleri vardır. İşte bu kapsamda molekül nedir ve bileşik nedir sorularının yanıtını alırken, molekül yapılı bileşik gibi özel formları da ele alacağız.
İçindekiler tablosu
Bileşik Nedir?
Bileşik nedir sorusunun yanıtı için aslında oldukça basit düşünmek gerekir. Bileşik, farklı türdeki atomların belirli bir oranda bir araya gelmeleri ile oluşturduğu yeni bir kimyasal madde olarak tanımlanabilir. Bir bileşiği oluşturan atom modelleri, birbirleri ile kimyasal bağlar kurarak kararlı bir yapı meydana getirebilir. Bu bağlanma, genel olarak iyonik ya da kovalent bağlar aracılığıyla gerçekleşir. Bu bağlar da bileşik ler yapısının genel olarak kararlı olmasını sağlar.
Bileşikleri özel kılan önemli bir özellik vardır. Bu özellik, bileşiği oluşturan elementlerin özelliklerinden tamamen farklı bir özellik serisine sahip olmasıdır. Örneğin, su (H₂O) bir bileşiktir ve iki hidrojen atomunun bir oksijen atomu ile birleşmesi sureti ile oluşmaktadır. Su molekülünde, hidrojen gazının yanıcı özelliği ve oksijen gazının yakıcı özelliği yok olmaktadır. Bu anlamda yeni ve hayat için büyük öneme sahip bir sıvı ortaya çıkmaktadır. Bir bileşik meydana geldikten sonra, onu meydana getiren atomlar orijinal olan kendi özelliklerini kaybeder ve bileşiğin kendine özgü olan yeni özellikleri ortaya çıkar.
Kimya alanında bileşikler, bileşiği oluşturan atom sayısını ve türünü belirten formüller ile gösterilmektedir. Örneğin, NaCl formülü sodyum klorür olan bileşiğini ifade eder. Bu bileşikte bir sodyum atomu ve bir klor atomu iyonik bağ kurarak birleşmiştir. Bileşikler düzleminde her zaman en az iki farklı element molekulu bulunmaktadır. Bu elementler belirli oranlarda birleşmektedir.
Bileşiklerin Özellikleri:
- Bileşiklerde atomlar belirli oranlarda bir araya gelmektedir.
- Bileşiği meydana getiren elementler birleştiklerinde tamamen farklı özelliklere sahip olan yeni bir madde oluşturmaktadır.
- Bileşikler kimyasal yollarla ayrılabilmektedir. Bileşiği oluşturan elementlere ayrılmak için ise kimyasal bir reaksiyon gerekmektedir.
- Bileşikler, iyonik ya da kovalent bağlarla bir arada tutulmaktadır.
Molekül Nedir?
Molekül, aynı ya da farklı atomların kovalent bağlar ile birleşerek oluşturduğu, bağımsız bir yapı olarak tanımlanır. Moleküller, en küçük kimyasal birim olarak kabul edilmektedir. Molekül ne demek denildiğinde de moleküllerin belirli bir yapıya sahip olduğu yanıtı verilebilir. Moleküllerin çoğu, kovalent bağlar sayesinde oluşmaktadır ve bu sayede molekül yapısı kararlı bir model çizmektedir. Örneğin, oksijen gazı (O₂) iki oksijen atomunun kovalent bağ yapması ile oluşur ve bu yapı, oksijen gazının kendine özgü özelliklerini taşımaktadır.
Molekül ne demek denildiğinde aslında her molekülün bileşik olmadığını belirtmek gereklidir. Her bir molekül bileşik değildir, ancak her bileşik bir molekül olarak var olabilmektedir. Örneğin, su (H₂O) hem bir bileşiktir hem de moleküldür. Çünkü farklı türde olan atomların belirli bir oranla birleşmesi ile meydana gelmiştir. Ayrıca bağımsız bir yapıdır. Ancak, azot gazı (N₂) ya da oksijen gazı (O₂) gibi moleküller, aynı elementin atomlarından oluşmaktadır ve bu nedenle de bileşik olarak kabul edilmezler. İşte bu tarz moleküller, saf yapıdaki elementlerin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır.
Moleküler yapı nedir denildiğinde ise moleküller arasındaki bahse konu olan bu bağlanma yapısı, molekülün kimyasal özelliklerini belirlemektedir. Örneğin, karbon dioksit (CO₂) molekülü düz bir yapıya sahiptir ancak öte yandan su (H₂O) molekülü açılı bir yapıya sahip olmaktadır. Bu yapı farklılıkları, moleküllerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin ortaya çıkmasında da önemli rol oynamaktadır.
Moleküllerin Özellikleri:
- Moleküller, aynı ya da farklı atomların kovalent bağlarla bir araya gelmesiyle oluşmaktadır.
- Molekül yapısı, atomların bağlanma açısına ve şekline göre değişebilmektedir.
- Moleküller, bağımsız ve kararlı yapılar oluşturmaktadır.
- Bir molekül aynı elementten oluşmuşsa bileşik değil saf bir element olarak kabul edilmektedir.
Bileşik ve Molekül Arasındaki Farklar
Bileşik ve molekül kavramları birbirine benzese de kimyada farklı anlamlar taşımaktadır. En belirgin ve önemli fark,moleküler yapılı bileşik farklı elementlerden oluşurken, moleküllerin aynı elementten de oluşabilmesi olarak karşımıza çıkar. Bir bileşik daima farklı elementlerden oluşmak durumundadır. Ancak molekül, aynı elementin atomlarıyla da mevcut olabilir yani molekül yapılı bileşik olabilir. Örneğin, su (H₂O) bileşik ve de moleküldür, fakat oksijen gazı (O₂) yalnızca molekül olarak karşımıza çıkar.
Molekül ve bileşik arasındaki bir diğer fark da bileşiklerin belirli oranlarda atom içermesidir. Örneğin, her su molekülü iki hidrojen ve de bir oksijen atomu içermektedir. Bu oranlar değişime uğrarsa, su bileşiği meydana gelmez. Ancak moleküller için böyle bir zorunluluk mevcut değildir. Ayrıca bileşiklerin ayrılması kimyasal reaksiyonlar ile olabilir. Ancak bu durumda bazı moleküller fiziksel yollarla da ayrılabilmektedir.
