Bir işi iyi yapmayı istemek kadar doğal bir şey yoktur. Çünkü bir işi iyi yapmanın yaptığınız işe göre pek çok faydası vardır. Kendiniz için bir şey yapıyorsanız kendinizi iyi hissedersiniz ya da size faydası dokunur, iş hayatınızda bir şeyi iyi yapıyorsanız meslektaşlarınız tarafından sevilirsiniz ya da terfi alırsınız, arkadaşlıklarınızda bir şeyi iyi yapıyorsanız arkadaşlarınız tarafından sevgi ve saygı görürsünüz. Bir şeyi iyi yapmak, bir şeyi güzel bir şekilde ifade etmek, güzel bir buluşma geçirmek gibi şeyler doğal olarak insana iyi hissettirir ve daha iyisini yapmayı teşvik eder.
Ancak bazı durumlarda insanlar bu bir şeyi iyi yapma konusunu biraz farklı algılayabilmektedir. Bazı insanlar sadece daha iyisini yapmaya biraz daha düşkün olurken, bazıları da bir şeyi planlarına göre yapmayı, kafalarında “olması gerektiği”ni planladıkları şekilde yapmayı çok fazla önemserler, hatta bazen bu durum bir takıntı durumuna bile gelebilir. Bu duruma mükemmeliyetçilik denir.
İçindekiler tablosu
Mükemmeliyetçiliğin Özellikleri
Mükemmeliyetçi olan insanlar bir şeyi bir şekilde yapmadıkları ya da yapamadıkları zaman o şeyin kötü olduğunu ya da istedikleri kadar iyi olamadığını düşünürler. Bu insanlar bir şeyleri kendilerine göre “kusursuz” yapmaya odaklıdırlar. Kendilerinden beklentileri çok fazladır, veya yapmak istedikleri şeyi yapma süreci konusunda pürüzsüzlük beklemektedirler. Onlar için bir şey yapmak konusunda en önemli şey (farkında olsalar da olmasalar da) daha iyi, hatta “kusursuz” bir şekilde yapmaktır.
Mükemmeliyetçilik karakterine sahip olan insanlar, bir şeyi yapma süreci istedikleri gibi gitmediği zaman o şeyi yapamama olasılığı üzerine tedirgin olabilirler. Bir şeyi mümkün olan en iyi şekilde yapmaya çalışırken hata yapmak istemezler, bu durum bilinçaltlarında mevcut olan başarısızlık korkusundan kaynaklanır. Bu insanlar eğer hata yaparlarsa onaylanmayacağına dair inanç geliştirebilirler, bu da sosyal kaygı durumunu geliştirebilir. Bazen hata yapmaktan o kadar korkarlar ki kronik erteleme davranışları geliştirirler. Herhangi bir durumda oldukça yoğun bir öz eleştiri durumunda bulunurlar.
Mükemmeliyetçi insanlar aynı zamanda daha az tahammüllü olur. Bu insanlarda ayrıca obsesif kompulsif durumu da görülebilir.
Mükemmeliyetçilik Türleri
Mükemmelliyetçilik durumu, genel olarak kişinin neyin mükemmel olmasını istediğine bağlı olarak farklı sınıflara ayrılır. Bazı mükemmeliyetçiler bu davranışlarını kendilerine karşı sergilerler, kendi yaptıkları “kusursuz olmayan” şeylerden rahatsızlık duyarlar. Bazıları kendilerine koydukları yüksek hedeflere diğer insanların da uymasını beklerler. Bazıları ise diğer insanların mükemmeliyetçi, ya da en azından kendine kıyasla daha yüksek beklentileri olduğuna inanır.
Pozitif ve Negatif Mükemmeliyetçilik Var Mı?
Bazı uzmanlar mükemmeliyetçilik durumunun aynı zamanda pozitif mükemmeliyetçilik ve negatif mükemmeliyetçilik olarak da ikiye ayrılabileceğini söylemektedir. Bu ayrıma göre pozitif olan mükemmeliyetçilik “daha iyisini yapabilirim/şunu yaparsam daha iyi olabilir” inanışı üzerine kuruluyken, negatif mükemmeliyetçilik “başaramadım/istediğim gibi yapmadım” inanışı etrafında şekillenir.
Pozitif ve negatif mükemmeliyetçilik konusundan bahsederken mükemmeliyetçilerin sahip olabileceği bazı olumlu özelliklerden de bahsetmek yerinde olacaktır. Bu insanlar oldukça iyi bir iş çıkarmaya meyillidirler, titizdirler ve denemekten vazgeçmezler. Bu özellikler pozitif mükemmeliyetçi insanlarda daha çok olacaktır. Pozitif mükemmeliyetçi insanlar hata yapmaktan negatif mükemmeliyetçilere kıyasla daha az korkacaktır ve bir iş bittiği zaman işin eksiklerinden (dolayısıyla kafasındaki “başarısızlık”tan) ziyade o işi bir daha ki sefere nasıl daha iyi yapabileceğine odaklanacaktır. Pozitif mükemmeliyetçi insanlar kendi refahlarını arttırma konusunda daha fazla yol kat edeceklerdir.
Negatif mükemmeliyetçi insanlar ise genel olarak “mükemmeliyetçi” denince akla gelen insanlardır. Bu insanlar tıpkı bu alt başlığın başında da belirtildiği gibi kendilerince “başaramadıkları” şeylere odaklanmaya meyillidir. Negatif mükemmeliyetçilik, bir nevi bardağın boş tarafından bakmaktır. Pozitif mükemmeliyetçilik ise bunun tam tersidir, bu tür mükemmeliyetçiler daha çok ne başardıklarına veya başarabileceklerine odaklanırlar.
Bir İnsan Neden Mükemmeliyetçi Olur?
Mükemmeliyetçilik durumunun ortaya çıkışında bazı sebepler bulunmaktadır. Bunların önemli bir bölümü yetiştirilme tarzından gelmektedir. Özellikle katı, standartları çok yüksek bir ebeveyne sahip olarak büyüyen çocuklar ileride mükemmeliyetçiliği benimseyeceklerdir. Ailede obsesif kompulsif geçmişi varsa, obsesif kompulsif durumuyla birlikte mükemmeliyetçilik de gelişebilmektedir. Sosyal kıyaslama ve yargılanma korkusu da normalde mükemmeliyetçi olmayan birisinin sonradan bu özelliği geliştirmesine neden olabilir.
Hata yapmanın kınandığı, gösterilen sevginin yapılan işin kalitesine veya gösterilen başarıya göre değiştiği ortamlarda mükemmeliyetçilik duygusunun gelişmesi daha olasıdır.
Mükemmeliyetçilik Nasıl Aşılır?
Mükemmeliyetçilik durumundan muzdarip olduğunu fark edip bu durumdan kurtulmak isteyen bireylerin yapabileceği bazı şeyler vardır. Bunlardan akla ilk geleni doğal olarak bu konuda terapi almak olacaktır. Bu terapilerde yapmanız istenebilecek olan ve sizin kendiniz de yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
- Bir durum karşısında o durumun olumlu ve olumsuz yanlarını bir yere not alıp gerekli değerlendirmeleri yapın.
- Her işi mükemmel bir şekilde yapamayacağınızı, bazen hata yapacağınızı, ancak bu hatalardan bir şeyler öğrenip o işi daha iyi yapabileceğinizi kendinize kabul ettirin.
- Eleştiriye açık olun, ki bu durum bir önceki madde ile bağlantılıdır.
- Hata yaptığınızdaki duygularınızı, neden mükemmel olma ihtiyacı hissettiğinizi bulup gerekli analizleri yapın.
Bu yolları izleyerek mükemmeliyetçiliğinizi törpüleyebilir ve bu şekilde daha doyurucu ve sağlıklı bir hayata adım atabilirsiniz.
