Agnostisizm Nedir? Ne Değildir?

Agnostisizm, günümüzde insanların kendi kişisel inançlarını ifade etmek için kullandıkları kavramlardan biridir. Bu nedenle zaman zaman agnostisizm nedir sorusu ile sık sık karşılaşmak son derece normaldir.

Agnostisizm Tanrı’nın ya da evrensel bir gücün varlığı veya yokluğu gibi büyük metafizik sorulara yönelik kesin bilgilere ulaşılamayacağını savunan ideolojidir. Agnostisizm kavramı Yunan kökenli bir anlama sahip olmakla beraber “bilinemez” anlamına gelen “agnostos” kelimesinden gelmektedir. Bahse konu olan bu görüş, bilginin sınırlarını sorgularken bazı konuların da insan aklı için erişilemez olduğunu ileri sürmektedir. Kendini Agnostik olarak tanımlayanlara göre, varlıkların ya da Tanrı’nın bilinemeyecek doğalarına yönelik bir görüş beyan etmek, insanların sahip olduğu sınırlı bilgiyle mümkün değildir.

Agnostisizm Ne demek

Agnostisizm, insan bilgisinin sınırlı olması üzerine kurulu olmakla beraber Tanrı’nın varlığı gibi metafizik alanlarda hiçbir sonuca ulaşılamayacağını ifade eder. Agnostisizmin genel olarak iki ana yorumu mevcuttur.

• Teorik Agnostisizm: Bu görüşe göre, Tanrı’nın veya herhangi bir evrensel gücün var olup olmadığını bilmek, sınırlı olan insan kapasitesini aşmaktadır. Teorik olarak bilginin doğası gereği bilinemeyecek olan sorulara yanıt verilememesidir. Bu durumda teorik agnostikler ne bir inanç ifadesinde bulunurlar ne de inançsız olduklarını belirtirler. Tam da bu aşamada Agnostisizm deizm arasındaki fark da ortaya çıkar.
• Pratik Agnostisizm: Pratik agnostik olanlar ise Tanrı’nın varlığı ya da yokluğunu meselesine odaklanmaktansa bu bilginin gündelik yaşam için bir önem ifade etmediğine odaklanabilirler. Bahse konu olan bu yaklaşıma göre, varoluşsal ya da etik değerler bu tür metafizik soruların yanıtlarından bağımsız olarak araştırılmalıdır.

Agnostisizm Ne Değildir?

Agnostisizm genellikle ateizmle ya da farklı inanç düşünceleri ile karıştırılır, ancak aralarında çok radikal ve önemli farklar vardır:

• Agnostisizm Ateizm Değildir. Ateizm inancına mensup olan kişiler, Tanrı’nın ya da herhangi bir ilahi varlığın var olmadığına inanırlar. Diğer taraftan agnostisizm, bilginin sınırları üzerine kurulu bir düşünce biçimi olarak karşımıza çıkar. Agnostikler, Tanrı’nın varlığı sorusu ile alakalı olarak inançla değil, bilgi ile ve bilginin kaynağına ulaşmakla alakalı olduğunu savunurlar.
• Şüphecilikle Aynı Şey Değildir. Genel olarak şüphecilik, her bilgi kaynağına kuşkuyla yaklaşmayı ve sorgulamayı teşvik etmektedir. Agnostisizm ise bazı soruların yanıtlanamayacak kadar kapsamlı bir derinliğe sahip olduğunu savunmaktadır. Şüpheci olan kimseler, bilgiye yaklaşmak için araştırmaya devam etme eğiliminde bulunurken, agnostikler bazı soruların yanıtlarına ulaşılamayacağını kabul eder.
• İnançsızlık değildir. Agnostik inancına mensup olan kişiler, inançsız değillerdir. Hatta bazıları kişisel bir inanca da sahip olabilirler. Agnostisizm dini açıdan inançsızlık değildir. Agnostisizm, kişilerin dini inancından çok bilgiye dair bir duruştur. Tanrı’nın var olup olmadığına yönelik kesin bir bilgi olmadığından bu konuya yönelik nötr bir yaklaşımda bulunurlar.

Agnostisizm Nedir Felsefe Arka Planı

Agnostisizm, 19. yüzyılda Thomas Huxley tarafından ele alınmıştır ve bu sayede popüler hale gelmiştir. Huxley, genel olarak “bilgiyi, sorgulamayı ve doğrudan gözlemi merkeze alan bir bilimsellik” görüşünü savunur. Bu nedenle de Tanrı’nın varlığı ya da gücü gibi spekülatif sorulardan uzak durmayı tercih etmiştir. Bahse konu olan bu düşünce yapısı, özellikle bilimsel düşünce ile uyumlu ilerler. Bilim, bu aşamada gözlemlenebilir ve kanıtlanabilir bilgiye odaklanmak ve bunu bu şekilde merkeze almaktadır. Bu açıdan yaklaşıldığında agnostisizm insan aklının sınırlarını ve bu sınırlardan dolayı bazı sorulara erişilemeyeceğini savunmaktadır. Bu durumda agnostisizm hem bilimle hem de felsefe ile uyum içinde hareket etmektedir.

Agnostisizm Düşüncesinde Etik ve Yaşam

Agnostik düşünce akımı, Tanrı ya da ilahi bir varlığa dair kesin bilgiye sahip olmamanın, ahlak ya da etik bir mesele olmadığını ifade eder. Yani Tanrı’nın varlığı ya da yokluğu, ahlaki ve etik düşüncenin temeli değildir. Bu nedenle Agnostikler, ahlak ve etiği bireysel akıl, vicdan, toplum normlarına dayanacak şekilde temellendirir. Ahlaki değerler, Tanrı’nın varlığına bağlı olmadan da vardır. Bu şekilde düşünen agnostikler, etik değerlerin insanlar arası ilişkilerde ve toplum düzenine dayanacak şekilde geliştirilebileceğini öne sürebilirler.

Kısacası genel olarak Agnostisizm, Tanrı’nın ya da metafiziksel varlıkların var olup olmadığını bilmenin, bilginin doğasından kaynaklı olarak mümkün olmadığını savunan bir düşünce yapısıdır. Ateizmden farklı olacak şekilde bu konuda kesin bir inanç beyanında bulunmamakla beraber, bilginin sınırlı yapısını kabul ederek buna yönelik bir inanış biçimi geliştirir. Agnostikler, insanın kavrayışının ve zihin sınırlarının bu tür konuları bilmek için yeterli olmadığını savunur ve bu nedenle de agnostisizm, “bilinemez” olarak ifade edilmektedir.